W klasie IIa i IIb przeprowadzono 3 - godzinne zajęcia dotyczące ochrony przed kleszczami. Uczniowie obejrzeli prezentację multimedialną, której celem było przyswojenie podstawowych wiadomości o kleszczach, miejscach ich występowania, okresach największej aktywności, sposobach ich usuwania, chorobach roznoszonych przez kleszcze oraz o sposobach zabezpieczania się przed nimi.

Po przeprowadzonych zajęciach dzieci nauczyły się weryfikować wiele błędnych informacji, które posiadły wcześniej. Ogromnym zaskoczeniem dla nich był fakt, że kleszcze nie „spadają z drzew” na człowieka lub przechodzące zwierzę. Według ich wcześniejszej wiedzy, miejscem, gdzie najczęściej można spotkać kleszcze, są gałęzie drzew, a nie trawy i leśny podszyt. Ogromnym zaskoczeniem było to, że na ciele człowieka są miejsca, które kleszcze „lubią” szczególnie. Z wielkim zainteresowaniem obejrzały również film instruktażowy dotyczący usuwania kleszcza. Wzbogaciła się też ich wiedza dotycząca właściwego ubierania się podczas wycieczek do lasu, a także kontroli całego ciała po powrocie do domu. W trakcie procesu dydaktycznego uwzględniono następujące treści:
1. Gdzie najczęściej występują kleszcze?
Przede wszystkim można je spotkać w lasach, na łąkach, w parkach i na działkach rekreacyjnych. W tych miejscach występują najgroźniejsze z punktu widzenia zdrowia publicznego i najliczniejsze kleszcze pospolite.
Najłatwiej spotkać je w wilgotnych lasach mieszanych z przewagą gatunków liściastych, a zwłaszcza na obrzeżach lasów, wzdłuż leśnych ścieżek, w miejscach, gdzie las liściasty przechodzi w iglasty i odwrotnie. Czekają na żywicieli najczęściej w ściółce leśnej, na obszarach porośniętych wysoką trawą, gęstymi zaroślami, paprociami, czarnym bzem, leszczyną i krzewami jeżyn.
2. Jak na nas polują?
Nie jest prawdą, że kleszcze spadają lub skaczą na nas z drzew. Najczęściej wspinają się na trawy i krzewy na wysokość maksymalnie 120-150 cm, gdzie czekają na żywiciela, który „zbiera” je, ocierając się o rośliny. Kleszcze najczęściej wgryzają się w naszą skórę w miejscach, gdzie jest ona najdelikatniejsza, a więc na głowie (w przypadku dzieci), za uszami, na granicy włosów, na karku, na ramionach, pod pachami, pod biustem, w okolicach pępka, w pachwinach, wokół genitaliów czy pod kolanami. Ugryzienia kleszczy nie bolą, bo pajęczaki te wprowadzają do naszego organizmu substancje znieczulające, przeciwkrzepliwe i przeciwzapalne.
3. Kiedy są najbardziej aktywne?
Kleszcze generalnie są aktywne od przełomu marca i kwietnia aż do przełomu października i listopada. Najbardziej aktywne są w okresie maj-czerwiec. Na baczności trzeba jednak mieć się także w lipcu, kiedy w lasach trwa sezon jagodowy. Drugi szczyt ich aktywności w roku przypada na wrzesień (sezon grzybowy). Czas największej aktywności dobowej kleszczy to z kolei pora przedpołudniowa (8 - 12), a potem przedwieczorna (16 - 20). Warto dodać, że łagodne zimy i wilgotne lata sprzyjają ich rozmnażaniu i małej umieralności, przez co populacja kleszczy może się zwiększać.
4. Czym może grozić ugryzienie przez kleszcza?
Kleszcze roznoszą wiele groźnych chorób, wśród których znajdują się m.in.: borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza granulocytarna, babeszjoza, dur powrotny, ospa riketsjowa, tularemia i inne. Najczęściej występującą chorobą roznoszoną przez kleszcze jest jednak borelioza.
Odsetek kleszczy, które są zakażone boreliozą, jest dość duży i wynosi od kilku do kilkudziesięciu procent w zależności od regionu
5. Jak zapobiec ugryzieniu przez kleszcza?
Najlepiej unikać ugryzienia przez kleszcza. Pomoże w tym stosowanie się do kilku zasad:
• Wybierając się do lasu warto założyć odzież z długimi rękawami, długimi nogawkami (najlepiej zakończonymi ściągaczami) oraz kryte obuwie;
• Dobrze, jeśli ubrania są jasne, wtedy łatwiej można spostrzec przyczepionego do nich kleszcza;
• Warto też spryskać skórę lub odzież repelentem (środkiem odstraszającym kleszcze).
• Natychmiast po powrocie z miejsca, gdzie występują kleszcze, należy dokładnie obejrzeć ubranie i skórę, a także wykąpać się i zmyć skórę gąbką w celu usunięcia wędrujących po niej pajęczaków. Jeśli był z nami pies, to jego także trzeba obejrzeć.
• Chcąc uniknąć spotkania z kleszczem warto też unikać siadania i leżenia bezpośrednio w trawie i pod krzewami, a biwakując warto krótko przyciąć rośliny wokół namiotu.
Na koniec trzeba dodać, że źródłem zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu może być też świeże mleko - owcze, kozie i krowie, dlatego przed spożyciem należy je zawsze ugotować.
6. Jak pozbyć się kleszcza?
Po znalezieniu u siebie kleszcza wczepionego w skórę należy jak najszybciej wyciągnąć go pęsetą z cienkimi końcami (najlepiej dentystyczną) lub specjalnymi plastikowymi „kleszczołapkami”, które można kupić w aptece. Alternatywą dla pęset są też specjalne pompki ssące.
Aby skutecznie usunąć pasożyta należy chwycić go jak najbliżej skóry, za przednią część ciała, a następnie lekko podważyć i pewnym ruchem pociągnąć ku górze. Trzeba się postarać wyciągnąć go w całości.
Nie wolno kleszcza zgniatać (w ten sposób można wycisnąć z niego bakterie i wirusy). Nie wolno go też niczym smarować! Smarowanie (tłuszczem, kremem, spirytusem itp.) może doprowadzić do wstrzyknięcia do ciała człowieka większej ilości materiału zakaźnego - zatkanie tchawek kleszcza – jego narządu oddechowego – może spowodować u niego ślinotok.
Ranę po kleszczu trzeba zdezynfekować: wodą utlenioną, spirytusem salicylowym lub 40-proc. alkoholem. Kleszczy nie wolno wykręcać palcami, smarować tłuszczami ani przypalać. Jeśli ktoś nie umie sam usunąć kleszcza, to powinien bez zwłoki zgłosić się po pomoc do pielęgniarki lub lekarza.

Bożena Szymańska i Anna Majcher

GALERIA ZDJĘĆ